รู้จักกับ “การนวดเท้าเพื่อสุขภาพและรักษา” ตอน 1

สมัยก่อน เมืองไทยมีแต่นวดแผนโบราณ ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น นวดแผนไทย เพราะคำว่านวดแผนโบราณได้ก่อเกิดความเสื่อมเสียจนเข้าใจเป็นอีกอย่างหนึ่ง และคำว่านวดเท้าไม่มี จนย้อนไปเมื่อ 20 กว่าปีก่อน Father Josef เป็นบาทหลวงได้เผยแพร่การนวดเท้าที่ประเทศไต้หวัน ได้รับการต้อนรับอย่างมโหฬาร และตื่นตัวกับศาสตร์แขนงนี้ จึงจัดตั้งเป็นชมรมสาขา กระจายไปประเทศต่างๆอีก 40กว่าประเทศ และจัดตั้งสาขาในประเทศไทยขึ้นอย่างเป็นทางการที่จังหวัดชลบุรี การนวดเท้าที่เมืองไทยจึงแพร่หลายตั้งแต่นั้นมา

นวดเท้าเป็นคอสที่หมอนวดทุกคนต้องฝึกหัดให้เป็น สถานที่ทำงานต่างๆ ไม่ว่าโรงพยาบาล หรือ ร้านนวดทั่วไป ต้องมีนวดเท้าอยู่ด้วย การเรียนรู้เกี่ยวกับนวดเท้าจึงเป็นตั้งแต่สมัยมาเรียนนวดใหม่ๆ เริ่มจากเรียนนวดตัวเชลยศักดิ์ ต่อด้วยเรียนนวดเท้า หลักสูตรของกระทรวงสาธารณสุข แค่หลักสูตรนวดเท้ายังมีหลากหลายแตกออกไปอีก เช่น การนวดเท้าของวัดโพธิ์ การนวดเท้าของ รพ.ยันฮี ซึ่งจะคล้ายกัน แต่สเต็ปการนวดจะไม่เหมือนกัน ตามแต่จะคิดค้นขั้นตอนการนวดประกอบกับใช้ไม้นวดเท้าเล็กๆ กดจุด ขูด หรือ ถูเขี่ย ตามขั้นตอน ทั้งหมดนี้ เป็นการนวดเท้าเพื่อสุขภาพของเมืองไทยที่มีสอนและใช้กันทั่วไป เท่าที่สังเกตหลักสูตรของกระทรวงสาธารณสุขจะมีหมอนวดใช้มากที่สุด

สิ่งสำคัญที่สุดตอนฝึกนวดเท้าใหม่ๆคือจำท่าและขั้นตอนต่างๆ หลังจากนั้นเมื่อมีความชำนาญจะเพิ่มท่าให้ดูดีและนวดได้พลิ้วมากขึ้น สิ่งสำคัญอีกอย่างคือต้องจำจุดสำคัญต่างๆใต้ฝ่าเท้าและบนฝ่าเท้า จะดูจากแผ่น ชาร์ทหรือแผนฝังจุดต่างๆที่สะท้อนไปอวัยวะต่างๆของร่างกายให้แม่น จะใช้ประโยชน์ตอนตอบคำถามลูกค้าที่มานวดว่า ตอนนี้กดจุดอะไรอยู่ หรือลูกค้าให้เช็คดูอวัยวะเช่น ตับ ว่ามีปัญหาหรือไม่ จะได้กดสำรวจได้ถูกต้อง จุดใต้ฝ่าเท้าซ้าย ขวาจะไม่เหมือนกันเลยทีเดียว เช่น หัวใจอยู่ข้างซ้าย ตับอยู่ข้างขวา ดังนั้นการนวดเท้าโดยทั่วไป จะนิยมนวดเท้าซ้ายก่อน เพราะเป็นการนวดกระตุ้นให้หัวใจทำงานสูบฉีดโลหิตไหลเวียนทั่วร่าง ก่อนนวดส่วนอื่นๆ

ก่อนนวดเท้ามีการทำความสะอาดเท้า อาจใช้วิธีล้างโดยมีกะละมังเติมน้ำอุ่นผสมสมุนไพรแช่สักพักก่อน บางครั้งหลีกเลี่ยงความยุ่งยากอาจแค่ให้แอลกอฮอร์หรือน้ำยาฆ่าเชื้อเช็ด การนวดเท้าต้องมีน้ำมันประกอบการนวดด้วย เพื่อไม่ให้เกิดการเสียดสีจนเกิดการบาดเจ็บ จากการใช้นิ้วมือ ข้อนิ้ว รีด ถูนวดทั่วฝ่าเท้า หรือใช้ไม้เขี่ยหรือกดจุด น้ำมันนวดเท้าสมัยนี้นี้มีขายสำเร็จรูป หรือ ผสมเองจากน้ำมันจอนสันผสมครีมนีเวีย หรือสูตรอื่นที่มีสมุนไพรและยาคลายเส้นร่วมด้วย การใช้ผ้าขนหนูห่อให้อุ่นและดูไม่เคอะเขิน นวดเสร็จมีใช้แป้งโรยทั่งเท้าไม่ให้เหนียวเหนอะหนะ

การนวดเท้าของไทยจะนิยมนวดถึงเข่า ทำให้ผู้ถูกนวดรับความรู้สึกดีขึ้น ทั้งๆที่จุดสะท้อนฝ่าเท้าสิ้นสุดใกล้น่อง ขั้นตอนการนวดน่องและเข่าก็เป็นอีกลีลาหนึ่งเพื่อเอาใจลูกค้า ให้ผ่อนคลายในความเมื่อยล้าของขา ซึ่งเป็นส่วนของร่างกายที่ทำงานหนัก เพราะแบกรับน้ำหนักตัวของผู้เป็นเจ้าของ การนวดเท้าเลยทำให้ผ่อนคลายความเมื่อยล้าอย่างดี บางครั้งจุดประสงค์ที่มานวดเพื่อการการแค่นี้จริงๆ หลังนวดเท้าเสร็จ เท้าจะเบา สบาย แผนไทยบางแห่งประยุทธ์ให้นวด บ่า คอ ไหล่ เพิ่มเข้าไปด้วย รวมเวลาการนวดทั้งหมด 1 ชั่วโมง เท้าเบา ตัวก็เบาตามไปด้วย

บริเวณที่มีจุดสะท้อนส่วนต่างๆของร่างกายคนเรานั้นมีด้วยกัน สามแห่ง คือที่ ใบหู แต่ หู มีบริเวณเล็กและแคบ การจะนวดสะท้อนทำได้ยาก จึงไม่นิยมทำการนวด แห่งที่สองคือ ฝ่ามือ แต่มนุษย์ใช้มือทำกิจกรรมต่างๆทั้งวัน และต่างอาชีพใช้มือต่างกันอีก ทำให้จุดสะท้อนคลาดเคลื่อนได้ง่าย เคยนวดมือบ่อย ยิ่งแผนไทยตอนนวดตัว ก็มีการนวดฝ่ามืออยู่แล้ว บางคนก็ชอบครับที่จะให้นวดมือนานๆ แต่การที่หาหาตำแห่งของมือที่มีจุดเจ็บ ไม่เคยหาเจอ การนวดมือที่นวดๆกันอยู่ เพื่อผ่อนปรนความสบายเท่านั้น ไม่ได้เน้นเพื่อรักษา แห่งที่สามคือที่ ฝ่าเท้า ซึ่งตำแหน่งสะท้อนแน่นอน และขนาดก็พอเหมาะที่จะใช้มือทั้งสองนวดด้วย การนวดฝ่าเท้าจึงนิยมสูงสุด

การนวดเท้าที่แท้จริงจุดประสงค์คือการรักษา จากเหตุที่เท้าอยู่ไกลจากหัวใจมากที่สุด อีกทั้งคนเราจะยืนเท้าเหยียบพื้น มีแรงดึงดูดของโลกดูดดึงไว้ เลือดจะส่งจากหัวใจไปเลี้ยงเท้าแล้วย้อนกลับหัวใจ ไหลเวียนไปในลักษณะเช่นนี้ตลอด เมื่อร่างกายส่วนใดมีสิ่งบกพร่องเกิดการชำรุดทำงานไม่ปกติ จะเกิดตกตะกอนรวมตัวกันที่เท้า มีลักษณะเป็นเม็ดทรายบ้าง เป็นคลื่นบ้าง เป็นก้อนกรวดเล็กๆบ้าง หรือเป็นแผ่นหนาเป็นปื้นก็มี กดดูจะเจ็บ และเมื่อมีอาการตกตะกอนมากขึ้นระดับหนึ่ง อาการเกิดโรคจะตามมา ตั้งแต่อดีต 5000ปีก่อน อียิปและจีนโบราณ มีการค้นพบและสำรวจเท้าคนเป็นโรคต่างๆ มีจุดเจ็บที่เท้าตรงไหนบ้าง ที่ เรียกว่า Crystalline รวบรวมและเขียนออกมา กำเนิดเป็นแผนผัง ศาสตร์แห่งเท้า เกี่ยวกับจุดสะท้อนกลับ ที่เรียกกันว่า reflexology point



อ่านเพิ่มเติมได้ที่ นวดเท้า สถาบันแพทย์แผนไทย